Wist je dat de bitterbal bij de borrel tot Nederlands cultureel erfgoed is gebombardeerd? Wist je dat er zelfs een bitterballenkookboek is uitgekomen met wel 30 recepten om zelf bitterballen te maken? De bitterbal is meer dan alleen een gefrituurd balletje ragout. Reden te meer om dat bitterballenboek in te duiken en mijn ervaringen met jullie te delen.
Bitterballen werden vroeger gegeten bij een bitter smakend alcoholisch drankje. Zo komt de bitterbal aan zijn naam. Het schijnt dat de bitterbal ooit ten tijde van de tachtigjarige oorlog door de Spanjaarden is bedacht. Al in de 18e eeuw maakte men andere smaken dan de rundvleesragoutbitterbal. Zo staat er in een kookboek uit 1750 een bitterballenrecept met een vulling van garnalen en zwezerik.
Wat er aan vooraf ging
De schrijfster van het bitterballenboek is Ilona de Wit van de foodblog Worstenbroodenwijn.nl. Via Instagram ben ik met haar in contact gekomen. Zo kwam het dat ik op een frisse dag in maart 2019 op haar uitnodiging naar Tilburg reed. Met een tiental andere foodbloggers proef ik in Ilona’s huiskamer haar zelfgemaakte bitterballen.
Terwijl ik tijdens deze bitterballenborrel bitterballen met smaken als garnaal-saffraan en Oosterse oesterzwam weg hap, luister ik mee naar de foodies om me heen. Vol enthousiasme overtuigen zij Ilona om een bitterballenkookboek te gaan maken. Ik houd stiekem mijn mond.
In de eerste plaats omdat die vol zit met belachelijk lekkere bitterballen. Maar vooral omdat ik er stiekem heilig van overtuigd ben dat ik en de rest van Nederland toch echt niet zo gek zijn om zelf bitterballen te gaan maken.
Ilona denkt daar anders over dan ik en flikt het. Ze maakt dát bitterballenboek en geeft het boek in eigen beheer uit. Precies een jaar later organiseert Ilona een bitterballenborrel XXL om de boeklancering te vieren. Maar het Coronavirus gooit roet in de bitterballen…
Geen bitterballenborrel XXL. Ze slikt haar teleurstelling en tranen in en organiseert via Zoom een alternatief. Dan gebeurt het. Haar boek is nog niet binnen, maar ik bedenk me dat ik toch echt niet zonder zelfgemaakte bitterballen bij deze online borrel kan aanschuiven…
Aan de slag – zelf bitterballen maken
Van Ilona’s website bitterbalrecepten.nl pluk ik het recept voor chorizo-paprikabitterballen en ik koop op aanraden van Ilona een klein schattig frituurpannetje.
Tijd om aan de slag te gaan met de vulling, die officieel salpicon heet. Het mes van mijn keukenmachine blijkt bot, wat het fijnsnijden van de vulling bemoeilijkt. Met de staafmixer lukt het wel, alleen heb ik de kom niet goed afgedekt waardoor mijn keuken versierd wordt met oranjerode spetters.
Met Ilona’s tips verloopt het verdere proces van rollen, badderen (in eiwit) en paneren gelukkig soepel en verrassend vlot. Op de vloer belandt nog flink wat bloem en paneermeel, maar dat mag de pret niet drukken. Invriezen van de ballen moet los van elkaar, dus zorg wel voor wat extra ruimte in je vriezer. Na even prutsen, rol ik redelijk handig rijen met ballen op in grote diepvrieszakken, die ik voorzichtig opstapel op de bodem van een vrijgemaakte diepvriesla.
Smaaktest
Tijd voor de smaaktest. Mijn testpanel bestaat uit mijzelf die alles lust en lekker vindt, de kritische 10-jarige zoon die enorm van bitterballen houdt en mijn vriend die eigenlijk helemaal niet zo van bitterballen houdt. De ballen komen met vlag en wimpel door de test. Zelfs mijn vriend is razend enthousiast over deze smaakbommetjes.
Geen eendagsvlieg
Als het boek eenmaal op de mat ploft en de chorizo-paprikaballen bijna op zijn, begin ik aan een recept voor bitterballen waarvoor ik een restje buikspek bewaard heb. Ook deze vallen zeer goed in de smaak bij het testteam.
Telkens als ik bijna door mijn eigengemaakte bitterballen heen ben, zorg ik spontaan voor een nieuwe voorraad. De ballen met blauwe kaas en serranoham vind ik als groot liefhebber van blauwe kaas misschien wel de lekkerste. Momenteel snoepen we wekelijks van een voorraadje pulled porc quesadilla bitterballen. In mijn hoofd vormt zich een lijstje van smaken bitterballen die ik nog erg graag wil maken:
- confit de canard en vijg
- kruidig lamsgehakt
- oesterzwam, sojasaus en gember
- rode biet en geitenkaas
Perfectie
Nog steeds voel ik me geen bitterballenmaaktalent. Tijdens het rollen knoei ik er lustig op los met bloem en paneermeel. Het is al meerdere malen voorgekomen dat ik per ongeluk wat teveel gelatine toevoeg en regelmatig loopt er stiekem een balletje leeg tijdens het bakken omdat ik blijkbaar niet helemaal goed heb gerold.
Na een paar batches bitterballen gebakken te hebben, zit mijn frituurpan altijd vol frutsels en dat heb ik met fabrieksballen (die ik nu stiekem niet meer de moeite waard vind) niet. Dit gebeurt ook niet met de zelfgemaakte bitterballen van vriendin Karin die ze laatst meenam voor me. Geen idee wat zij anders of beter doet, want ook zij maakt haar bitterballen volgens de recepten uit het Bourgondische bitterballenboek. Zo heb ik ook de ballen met garnaal, bosui en kaas geproefd en die met kippenlevertjes. Allebei heerlijk!
Het maakt me eigenlijk ook niet zoveel uit. Dat pannetje heb ik zo weer schoon en als ik eenmaal op vrijdagmiddag in mijn zonnige tuin zit met een koud biertje en mijn eigengemaakte bitterballen, dan heb ik een fantastisch goed begin van mijn weekend.
Eindoordeel: ****
Als je ook maar een klein beetje van bitterballen houdt, koop dan gerust dit smakelijke boek. Doe jezelf een handig klein frituurpannetje erbij cadeau en rol een eind heen. Je krijgt er geen spijt van. Het boek bevat wel 30 recepten, waardoor er zeker voor ieder wat lekkers tussen zit. Ook voor de vegetariër. Daarnaast staan er ook nog 10 recepten in voor de bereiding van ingrediënten als buikspek en beenham. Dankzij Ilona’s handige tips, ‘tricks’ en ‘cheats’ heb je verrassend snel een flinke lading bitterballen in je vriezer, waar je best wel even mee vooruit kan. Zolang je natuurlijk niet teveel mensen uitnodigt. 😉 Alleen het rollen zelf, vind ik stiekem echt niet leuk. Maar als ik vervolgens dan alle bitterballen op een bakplaat door het paneermeel mag laten rollen, heb ik weer een grote glimlach op mijn gezicht.
Titel: Het Bourgondische bitterballenboek
Auteur: Ilona de Wit
Uitgeverij: Het Boekenschap
ISBN: 9789492723857
Prijs: € 22,50
Het bourgondische bitterballenboek is onder andere verkrijgbaar in diverse boekhandels en ook rechtstreeks bij Ilona.
Andere Nederlandse recepten
Wil je graag zelf bitterballen maken? Binnenkort zal ik een bitterballenrecept met jullie delen. Tot die tijd kun je op deze website aan de slag met andere Nederlandse recepten als:
Dat jij dus serieus dacht dat niemand thuis bitterballen ging maken LOL
Het ding is dus dat het best wel wat werk is maar als je eenmaal zelfgemaakte bitterballen hebt geproefd dan ben je ‘om’ 🙂
Check trouwens zeker even met een keukenthermometer de temperatuur van de olie in je kleine frituurpannetje; die komt niet overeen met die op het pannetje. Ik heb Bourgini daar al over geïnformeerd, bij mij scheelt het 20 graden! Waardoor de kans op klappen groter is.
Haha! I know! Maar je snapt dat ik heel blij ben voor je dat ik geen gelijk had! Ik zal ook zeker de temperatuurcheck doen dit weekend. Heb jij nog een idee hoe het komt dat ik zoveel frutsels in mijn olie heb na het bakken? Ik heb het met zowel eiwit uit een pakje als bij zelf gescheiden eiwit. Hoewel het wel iets minder is bij het eiwit uit een pakje. Misschien moet ik de ballen tussendoor beter uitschudden? Ik ga ook nog experimenteren met ander paneermeel.
Ik ben bang dat dat een beetje het lot is van frituren met zelfgepaneerde ballen 😉
Is bij mij ook. Gelukkig gebruik ik mijn pannetje nergens anders voor. Alleen bitterballen.
Omdat ie zo lekker klein is, is ie ook zo even leeggegoten en schoongeveegd. Vervolgens giet ik de olie door een zeef weer terug en vul zo nodig wat aan. Zo kan de olie best lang mee en kan ik het pannetje ook gebruiken voor andere zaken zoals plakken aubergine of inktvisringen.
Ik behoor ook tot het testpanel en kan niet anders dan beamen dat het zeer de moeite waard is! De normale bitterbal heeft echt afgedaan ten opzichte van homemade. Misschien komt het door dat extra stukje liefde en enthousiasme dat de maakster er ook in stopt 😉
Dankjewel voor het mooie compliment! Jij behoort zeker ook tot het testpanel. Ik denk dat jij stiekem onderhand ook al meer ballen geproefd hebt, dan man en zoon bij elkaar. 🙂